فروش ویژه
فتق دیسک می‌تواند در هر بخشی از ستون فقرات رخ دهد، اما این عارضه عموماً در گردن و پایین کمر مشاهده می‌شود. از فتق دیسک با اصطلاحات پارگی، بیرون زدگی، برجستگی یا سرخوردگی دیسک نیز یاد می‌شود. پارگی دیسک معمولاً پیامد ساییدگی یا دژنراسیون دیسک است. آسیب دیدن گردن نیز گاهی اوقات باعث فتق دیسک می‌شود. دلیل فتق دیسک، صرف نظر از شیوه ایجاد شدن آن، پارگی بخش بیرونی دیسک (آنولوس) است؛ در این حالت ماده ژلاتینی مانند وسط دیسک (نوکلئوس پولپوزوس) با فشار از این پارگی به بیرون رانده می‌شود و ماده برجسته یا بیرون زده به عصب‌های مجاور فشار می‌آورد. اگر دیسک را مانند یک دونات مغزدار ژله‌ای در نظر بگیرید، پارگی و فتق دیسک مانند این است که دونات را فشار بدهید تا مقداری از ژله وسط آن بیرون بزند.
ممکن است پزشک به شما بگوید که دیسک گردن‌تان متورم شده یا اصطلاحاً مشکل بالجینگ (bulging) دیسک دارید. تورم دیسک با فتق دیسک تفاوت دارد. این عارضه بیشتر در گردن و کمر مشاهده می‌شود و پیامد تغییرات آرتریتی بسیار خفیف است. تورم دیسک در واقع مانند چین و چروک خوردن پوست یا سفید شدن موها می‌ماند؛ همگی ما این تغییرات را دیر یا زود در طول عمرمان تجربه می‌کنیم. بالجینگ دیسک به عقیده جراحان عارضه شایعی است که به درمان جراحی نیاز ندارد و در اکثر موارد علت درد گردن یا بازو نیست.
علائم پارگی دیسک گردن
بیماران دچار فتق دیسک گردن معمولاً دچار درد بازو، سوزش، بی‌حسی یا گزگز می‌شوند. محل درد متغیر است و بستگی به این دارد که کدام دیسک پاره شده است و کدام عصب تحت فشار است. برخی بیماران یک یا چند عضله بازوی‌شان ضعیف می‌شود. برای مثال بیمار دچار فتق دیسک C6-7 عضله سه سر بازویش ضعیف می‌شود و این ضعف را هنگام باز کردن بازو و کشیدن آرنج احساس می‌کند؛ ضعیف شدن عضله سه‌سر به دلیل تحت فشار قرار گرفتن عصب C7 است که به عضله سه‌سر بازویی مربوط است. از دیگر علائم پارگی دیسک گردن می‌توان به درد گردن و کتف اشاره کرد ـ گردن درد معمولاً در سمت فتق دیسک احساس می‌شود.
درد معمولاً هنگام قرار دادن ساعد دردناک بالای سر از بین می‌رود. همچنین درد بازو معمولاً هنگام نگاه کردن به بالا و کشیدن گردن شدیدتر می‌شود.
تشخیص پارگی دیسک گردن
فتق دیسک گردن با MRI مهره‌های گردنی تشخیص داده می‌شود. MRI دیسک‌ها و عصب‌های گردن را نشان می‌دهد؛ همچنین تحت فشار بودن عصب و این که دقیقاً کدام عصب تحت فشار است، در MRI قابل مشاهده است. اکثر موارد فتق دیسک ظرف چند هفته خود به خود بهتر می‌شود. بنابراین اگر پزشک معالج‌تان بلافاصله دستور MRI ندادند، تعجب نکنید. اگر بنا به دلایلی مانند داشتن باتری قلب نتوانید MRI انجام بدهید، سی تی میلوگرافی به جای MRI انجام خواهد شد.
درمان غیرجراحی پارگی دیسک گردن
اکثر بیماران دچار پارگی دیسک گردن را می‌توان با روش‌های غیرجراحی محافظه کارانه درمان کرد و به نتایج رضایت‌بخشی رسید. در واقع تقریباً 90% بیماران مبتلا به فتق دیسک گردن بدون جراحی بهبود می‌یابند. بخش برجسته شده دیسک در بسیاری از موارد به مرور زمان ـ چند هفته تا چند ماه ـ کوچک می‌شود و در نتیجه فشار روی عصب‌ها کمتر می‌شود.
از جمله راه‌های غیرجراحی درمان پارگی دیسک گردن می‌توان به مصرف داروهای ضدالتهابی (مورتین و ناپروسین)، مصرف کوتاه مدت داروهای استروئیدی خوراکی، فیزیوتراپی (شامل تراکشن) و تزریق استروئید در فضای اپیدورال اشاره کرد. گاهی اوقات زمان بهترین شفادهنده است و درد در پی فروکش کردن تدریجی التهاب از بین می‌رود. بدن در اکثر موارد می‌تواند خود را التیام دهد. اگر کمتر از یک ماه است که علائم‌تان شروع شده است، احتمالاً بدون جراحی بهتر خواهید شد. حتی دیسکی با برجستگی بزرگ نیز قابلیت ترمیم خود را دارد و ممکن است فتق دیسک به مرور زمان کوچک شود. بدن فتق دیسک را به عنوان “شیء خارجی” شناسایی می‌کند و دیسک را به تدریج بازجذب می‌کند.
در ادامه با روش‌های غیرجراحی درمان پارگی دیسک گردن بیشتر آشنا می‌شوید:
- درمان دارویی: داروهای مختلفی برای تسکین درد بیماران تجویز می‌شود:
- داروهای بدون نسخه: ابتدا داروهای بدون نسخه‌ای مانند تایلنول یا داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) از قبیل ادویل یا الیو امتحان می‌شود. ادویل و الیو داروهای مسکنی با خاصیت ضدالتهابی هستند. تایلنول مسکن است، اما خاصیت ضدالتهابی ندارد. اگر از مصرف تایلنول یا NSAIDs به تنهایی نتیجه نگرفتید، مصرف همزمان این دو اشکالی ندارد.
- استروئیدهای خوراکی: اگر دردتان شدیدتر باشد، پزشک استروئید خوراکی را برای یک دوره کوتاه تجویز می‌کند. اگر فقط چند روز استروئید مصرف کنید، دچار عوارض جانبی نمی‌شوید، اما مصرف بلندمدت استروئید توصیه نمی‌شود. “مدرول دوز پک” استروئید متداولی است که برای پارگی دیسک گردن به مدت 6 روز تجویز می‌شود.
- مسکن‌های مخدر برای درد شدیدی تجویز می‌شوند که داروهای فوق کمکی به تسکین آن نکرده باشند. این داروها کنترل شده‌اند و فقط باید برای مدت کوتاهی مصرف شوند.
- شل کننده‌های عضلانی: این داروها در اصل برای رفع اسپاسم و گرفتگی عضلات کاربرد دارند و تأثیرگذاری آن‌ها در درمان فتق دیسک اندک است.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی باید یکی از نخستین روش‌هایی باشد که برای درمان پارگی دیسک گردن امتحان می‌شود. متخصص فیزیوتراپی ورزش‌هایی را برای تقویت عضلات نگهدارنده دور گردن به بیمار آموزش می‌دهد. همچنین حرکات اصلاحی که متخصص فیزیوتراپی توصیه می‌کند، درد را به حداقل می‌رساند. بسیاری از بیماران پس از یک دوره 3 ـ 5 هفته‌ای فیزیوتراپی بهبود می‌یابند. اما اگر دردتان پس از هر جلسه فیزیوتراپی بیشتر می‌شود، بهترین کار این است که درمان فیزیوتراپی را متوقف کنید و به پزشک معالج‌تان مراجعه کنید. تراکشن یکی از مدالیته‌های متداول فیزیوتراپی برای درمان پارگی دیسک گردن است. تراکشن به معنای کشیدن گردن به منظور برداشتن فشار از روی عصب‌ها است. هر چند تراکشن برای تمام بیماران مفید نیست، اما ارزش امتحان کردن را دارد. اگر نتیجه خوبی از تراکشن بگیرید، متخصص فیزیوتراپی توصیه می‌کند که یک دستگاه تراکشن خانگی تهیه کنید تا بتوانید درمان را در خانه ادامه بدهید.
- درمان دستی یا کایروپراکتیک: درمان دستی برای فتق‌های کوچک دیسک مناسب است، البته به شرطی که متخصص تکنیک‌های دستکاری با سرعت و قدرت بالا را به کار نبرد. تکنیک‌های ملایم با نیروی پایین برای درمان پارگی دیسک گردن موثر است. درمان دستی عموماً برای پارگی‌های بزرگ دیسک گردن یا در صورت تحت فشار بودن نخاع توصیه نمی‌شود. اگر درمان دستی به تسکین دردتان کمک کرد، می‌توانید این درمان را ادامه بدهید. اما اگر دردتان بعد از درمان دستی بیشتر شد، باید درمان را بلافاصله متوقف کنید.
- بستن بریس یا گردنبند طبی نرم: بستن بریس معمولاً کمکی به درمان فتق دیسک گردن نمیکند.
- تزریق استروئید در فضای اپیدورال: تزریق استروئید عموماً برای درمان فتق دیسک گردن توصیه می‌شود. این تزریق با هدف رفع التهاب دور عصب‌ها انجام می‌شود. فتق دیسک به صورت مکانیکی به عصب‌ها فشار می‌آورد و این فشار به التهاب و تحریک عصب‌ها دامن می‌زند. البته تزریق اپیدورال فتق دیسک را از بین نمی‌برد، بلکه عصب را در داروی ضدالتهابی کورتیزون غرق می‌کند، به این امید که درد بازو تسکین پیدا کند. متخصص مدیریت درد تزریق اپیدورال را تحت هدایت فلوئوروسکوپی انجام می‌دهد. تزریق اپیدورال درد برخی بیماران را برای مدتی طولانی تسکین می‌دهد، اما بقیه فقط تسکین دردی موقتی را تجربه می‌کنند. ممکن است بیش از یک تزریق انجام شود ـ فاصله بین تزریق‌ها معمولاً حداقل دو هفته است. پزشکان درباره تعداد مناسب تزریق‌ها در یک سال اتفاق نظر ندارند، در هر حال اکثر پزشکان توصیه می‌کنند که کمتر از 4 تزریق اپیدورال در یک سال انجام شود.
درمان جراحی
اگر روش‌های درمان غیرجراحی کمکی به تسکین علائم نکند، جراحی می‌تواند درمان بسیار موفقیت‌آمیزی برای رفع علائم پارگی دیسک گردن باشد. جراحی در شرایط زیر توصیه می‌شود:
- اگر درد، بی‌حسی یا گزگز شدیدی داشته باشید که پس از 6 ـ 8 هفته درمان غیرجراحی برطرف نشود.
- چنانچه ضعف یک یا چند عضله بازو شدیدتر شود یا با گذشت زمان و بهره‌گیری از درمان‌های غیرجراحی برطرف نشود.
یکی از سؤالات مشترک بیماران این است که “چه زمانی باید جراحی انجام بدهم؟”. پاسخ یکسانی برای این سؤال وجود ندارد و زمان مناسب انجام جراحی به شدت ناراحتی، میزان فعالیت، نیازهای شغلی و عامل‌های دیگر بستگی دارد. اگر بازو ضعیف نشده و درد مشکل اصلی باشد، جراحی زمانی توصیه می‌شود که درد کیفیت زندگی بیمار را مختل کرده باشد. برخی بیماران می‌توانند درد را تحمل کنند و ترجیح می‌دهند که زیر تیغ تیز جراحی نروند؛ حال آن که درد و ناراحتی برخی بیماران آن‌قدر شدید است که نمی‌توانند کارهای مورد علاقه‌شان را انجام بدهند، این گروه از بیماران می‌توانند متقاضی جراحی باشند. جراحی عموماً زودتر از این مرحله و زمانی که ضعف شدید وجود دارد، توصیه می‌شود.
جراحی فیوژن و دیسککتومی قدامی گردن (ACDF) متداول‌ترین عملی است که برای درمان پارگی دیسک گردن انجام می‌شود. نرخ موفقیت این جراحی بسیار بالا است. لامینوفورامینوتومی خلفی عمل دیگری است که با توجه به محل فتق دیسک پیشنهاد می‌شود؛ این جراحی با فیوژن (خشک کردن مهره‌ها) همراه نیست و به منظور برداشتن فشار از پشت گردن انجام می‌شود. جراح ارتوپد مناسب‌ترین عمل را با توجه به وضعیت خاص هر بیمار توصیه می‌کند.