بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان(ای اس AS) علائم، علت ها، تشخیص و درمان
جواد فیضی
|
2 سال پیش
|
0
اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات نوعی آرتریت (بیماری التهابی مفصل) است که عمدتاً مفصل‌های ستون فقرات را درگیر می‌کند. این عارضه باعث احساس درد و خشکی در پایین کمر می‌شود. احتمال ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان در هر سنی وجود دارد، هرچند این عارضه معمولاً در اواخر دهه دوم زندگی و اوایل بیست سالگی بروز می‌یابد. درصد شیوع اسپوندیلیت آنکیلوزان در مردان تقریباً سه برابر زنان است.
درباره اسپوندیلیت آنکیلوزان
اسپوندیلیت آنکیلوزان نوعی بیماری مزمن یا درازمدت است و بیماران سال‌ها با این عارضه دست و پنجه نرم می‌کنند. علائم رفت و برگشتی است، یعنی این که بسیاری از بیماران در دوره‌هایی حالشان خوب است و ماه‌های متمادی دچار هیچ گونه علائم ناراحت کننده‌ای نمی‌شوند. از این گذشته علائم بسیاری از بیماران خفیف است و مشکل قابل توجهی را برایشان به وجود نمی‌آورد. مفصل‌های ستون فقرات در اثر ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان ملتهب و فرسوده می‌شود. بدن در تلاش برای ترمیم آسیب‌ها، شروع به تولید استخوان جدید می‌کند. در برخی بیماران مشاهده می‌شود که استخوان‌های ستون فقرات در پی پیشرفت بیماری و تولید استخوان‌های جدید در نهایت به هم جوش می‌خورد. روماتیسم ستون فقرات معمولاً پایین کمر و لگن را درگیر می‌کند. البته احتمال اثر گذاشتن روماتیسم ستون فقرات بر مفصل‌های دیگری، مانند مفصل ران، شانه و دیواره قفسه سینه نیز وجود دارد.
علل روماتیسم ستون فقرات
علت ابتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان دقیقاً مشخص نیست، هرچند مشخص شده است که بین ابتلا به این بیماری و ژنتیک ارتباط معناداری وجود دارد. اسپوندیلیت آنکیلوزان غالباً ارثی است. داشتن ژن HLA-B27 احتمال ابتلا به روماتیسم ستون فقرات را افزایش می‌دهد، به ویژه اگر سابقۀ ابتلا به این بیماری در یکی از بستگان نزدیک نیز وجود داشته باشد. البته تمام افرادی که این ژن در بدنشان وجود دارد، لزوماً دچار اسپوندیلیت آنکیلوزان نمی‌شوند. همچنین ژن‌های دیگر و عامل‌های محیطی نیز در بروز روماتیسم ستون فقرات نقش دارند و باعث می‌شوند بعضی افراد به این بیماری مبتلا شوند.
علائم روماتیسم ستون فقرات
علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان معمولاً به آهستگی و ظرف چند سال بروز می‌یابد. علائم در ابتدا بسیار خفیف است، اما به تدریج قابل توجه می‌شود. همچنین علائم در بعضی دوره‌ها موقتاً شدیدتر می‌شود، سپس علائم بیمار در پی این حمله‌ها بهبود می‌یابد و بیمار در دوره بهبود یا رمیشن قرار می‌گیرد. درد و خشکی پایین کمر از علائم اصلی اسپوندیلیت آنکیلوزان به شمار می‌آید.- بیماران معمولاً در نیمه دوم شب یا صبح زود درد شدیدتری را احساس می‌کنند. همچنین درد گاهی اوقات آن‌قدر شدید می‌شود که بیمار را از خواب بیدار می‌کند.
- درد معمولاً بعد از بیدار شدن و راه رفتن کمتر می‌شود.
- برخی بیماران در ناحیه باسن و بالای ران نیز دچار درد می‌شوند.
- درد در مفصل‌هایی مانند گردن، شانه، قفسه سینه و مفصل ران. عدم فعالیت و بی‌تحرکی این درد را شدیدتر می‌کند.
- درد در ناحیه‌های اتصال تاندون‌ها به استخوان. این درد که اصطلاحاً انتزیت (enthesitis) گفته می‌شود، در آرنج، زانو و پاشنه احساس می‌شود.
- التهاب چشم. چشم قرمز و دردناک می‌شود و بیمار به نورهای درخشان حساس می‌شود. در صورت مواجهه با این علامت به سرعت به پزشک مراجعه کنید تا مانع از وارد شدن آسیب دائمی به چشم شوید.
- احساس ضعف و خستگی شدید
عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان
چنانچه بیمار مدتی طولانی به روماتیسم ستون فقرات شدید مبتلا بوده باشد، بیشتر در معرض خطر بروز عوارض قرار دارد. عوارض اسپوندیلیت آنکیلوزان شامل موارد زیر می‌شود:
- شکستگی ستون فقرات: چنانچه استخوان‌های ستون فقرات به هم جوش خورده باشد، خطر شکستگی بیشتر می‌شود.
- پوکی استخوان: پوکی استخوان استخوان‌ها را ضعیف و شکننده می‌کند و خطر شکستگی آنها را افزایش می‌دهد. از هر ده بیمار مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان، سه نفر دچار پوکی استخوان می‌شوند.
- ناراحتی‌های قلبی: بیماران مبتلا به روماتیسم ستون فقرات ظاهراً بیشتر در معرض خطر ابتلا به مشکلات قلبی و گردش خون قرار دارند.
تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان
پزشک پروندۀ پزشکی و علائم بیمار را بررسی می‌کند و معاینه بالینی انجام می‌دهد. ممکن است پزشک برای بررسی دامنۀ حرکتی از بیمار بخواهد که حرکات خاصی را انجام دهد و کمر و پشت بدن را برای یافتن نقاط حساس به لمس در مفصل‌ها لمس کند. چنانچه پزشک عمومی احتمال دهد که اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌تواند علت کمردرد باشد، بیمار را برای تایید تشخیص به متخصص روماتولوژی ارجاع می‌دهد. متخصص روماتولوژی پزشکی است که در زمینه تشخیص و درمان عارضه‌های درگیر کننده مفصل‌ها و بافت‌های اطراف تخصص دارد. همچنین آزمایش‌های زیر نیز برای تشخیص روماتیسم ستون فقرات انجام می‌شود:- آزمایش خون: وجود پروتئین‌های نشان دهنده التهاب در بدن در نمونه خون بررسی می‌شود.
- آزمایش خون جهت بررسی وجود ژن HLA-B27: این ژن در خون بسیاری از بیماران مبتلا به روماتیسم ستون فقرات وجود دارد.
- رادیوگرافی: عکسبرداری رادیوگرافی از استخوان‌ها و مفصل‌های ستون فقرات انجام می‌شود.
- اسکن MRI: اسکن ام آر آی از کمر گرفته می‌شود. ام آر آی تغییرات ناشی از اسپوندیلیت آنکیلوزان را سریع‌تر از رادیوگرافی و در مراحل ابتدایی نشان می‌دهد.
درمان روماتیسم ستون فقرات
اسپوندیلیت آنکیلوزان عارضه‌ای مزمن است که درمان قطعی ندارد. اما خوشبختانه روش‌های بسیاری برای مدیریت این عارضه وجود دارد و به کمک درمان‌های مختلف می‌توان علائم را تسکین داد تا اثر بیماری بر روی زندگی روزمرۀ بیماران به حداقل برسد.
فیزیوتراپی و ورزش
فیزیوتراپی بخش بسیار مهمی از درمان روماتیسم ستون فقرات به شمار می‌آید. زمانی که اسپوندیلیت آنکیلوزان در بیماری تشخیص داده می‌شود، پزشک معمولاً او را به متخصص فیزیوتراپی معرفی می‌کند تا این متخصص برنامه ورزشی را متناسب با شرایط بیمار تهیه کند. این برنامۀ ورزشی به گونه‌ای طراحی می‌شود که بیمار توانایی حرکتی و انعطاف‌پذیری خود را حتی‌الامکان حفظ کند. برنامۀ ورزشی مخصوص درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان از موارد زیر تشکیل می‌شود:- تمرین‌های کششی و تقویتی کمر
- تمرین‌هایی برای حفظ حالت اندامی مناسب
- تمرین‌های تنفس عمیق برای باز کردن عضلات قفسه سینه
- تمرین‌هایی برای کشیدن ستون فقرات
- حرکاتی که بخش‌های مختلف ستون فقرات را به کار می‌گیرد و دامنۀ حرکتی هر ناحیه را بهبود می‌دهد.
- تمرین‌های ایروبیک: این تمرین‌ها ضربان قلب را افزایش می‌دهد و بیمار را به نفس نفس زدن می‌اندازد.
- آب درمانی: بیمار حرکات خاصی را در استخر آب گرم انجام می‌دهد. آب درمانی برای مدیریت درد مفید است و توانایی حرکتی بیمار را بهبود می‌دهد.
