فروش ویژه
مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS) یک بیماری غیرقابل پیش‌بینی سیستم عصبی مرکزی است که جریان اطلاعات درون مغز و بین مغز و بدن را مختل می‌کند. علائم و نشانه‌های بیماری ام اس بسیار متفاوت است و به میزان آسیب عصبی و تحت تأثیر قرار گرفتن اعصاب بستگی دارد. در اکثر موارد، در ابتدا عوارض این بیماری به تناوب ایجاد شده و برطرف می‌شوند. با گذشت زمان، بعضی از این علائم ماندگار شده و می‌توانند ناتوانی فرد را به همراه داشته باشند. هر چند هیچ درمان مشخصی برای بیماری ام اس وجود ندارد، داروها و درمان بیماری MS به روش‌های مختلف می‌توانند تعداد دفعات عود بیماری و علائم و ناتوانی‌های مربوط به آن را کاهش دهند.
تشخیص
آزمایش خاصی برای تشخیص بیماری MS وجود ندارد. از این رو تشخیص بیماری اسکلروزیس چندگانه اغلب با تکیه بر رد سایر مشکلات احتمالی که می‌توانند باعث بروز علائم و نشانه‌های مشابه شوند، تشخیص داده می‌شود که به این وضعیت تشخیص افتراقی گفته می‌شود.
ممکن است پزشک شما موارد زیر را توصیه کند:
- آزمایش عصبی. برای تشخیص ام اس، یک معاینه کامل عصبی و سابقه پزشکی لازم است.
- آزمایش خون. برای کمک به رد احتمال وجود سایر بیماری‌هایی که علائم مشابه MS دارند. در حال حاضر برای بررسی نشانگرهای زیستی خاص مرتبط با بیماری MS، آزمایش‌های جدیدی در حال طراحی هستند که به تشخیص بیماری کمک می‌کنند.
- آنالیز مایع مغزی نخایی (پونکسیون کمری). که طی آن سوراخی در ستون فقرات ایجاد می‌شود و از طریق آن یک نمونه کوچک از مایع مغزی نخاعی از کانال نخاعی شما خارج می‌شود تا برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده شود. این نمونه می‌تواند نشان‌دهنده ناهنجاری‌هایی در آنتی بادی‌های مرتبط با بیماری MS باشد. آنالیز مایع مغزی نخایی همچنین می‌تواند به رد احتمال وجود عفونت‌ها و سایر مشکلات دیگر که علائم مشابه بیماری MS دارند کمک کند.
- MRI. که می‌تواند نواحی آسیب دیده مغز و ستون فقرات بر اثر بیماری MS را نشان دهد. ممکن است در طی این آزمایش برای برجسته کردن ضایعاتی که نشان دهنده قرار داشتن بیماری در مرحله فعال خود هستند، از تزریق وریدی یک ماده حاجب استفاده شود.
- تست‌های پتانسیل‌های تحریکی. در این آزمایش سیگنال‌های الکتریکی تولید شده توسط سیستم عصبی شما در پاسخ به محرک‌ها، ضبط می‌شود. ممکن است آزمایش پتانسیل تحریکی از طریق محرک‌های بینایی یا محرک‌های الکتریکی انجام شود. در این آزمایش‌ها، شما به مشاهده یک الگوی بصری متحرک می‌پردازید یا تکانه‌های الکتریکی کوتاهی به اعصاب پاها یا بازوهای شما وارد می‌شوند. الکترودها سرعت حرکت اطلاعات در مسیرهای عصبی شما را اندازه‌گیری می‌کنند.
در اکثر افراد مبتلا به MS عود کننده-بهبود یابنده، تشخیص نسبتاً مستقیم و مبتنی بر الگوی علائم مربوط به بیماری است که توسط اسکن‌های تصویربرداری مغز مانند MRI تایید می‌شوند.
ممکن است تشخیص بیماری MS در افرادی که علائم غیر معمول یا بیماری پیشرونده دارند، دشوارتر باشد. در چنین مواردی ممکن است به انجام آزمایش‌های بیشتر مرتبط با تجزیه و تحلیل مایع مغزی نخاعی، آزمایش پتانسیل تحریک و تصویربرداری‌های بیشتر احتیاج باشد.
اغلب برای تشخیص اسکلروزیس چندگانه از MRI مغز استفاده می‌شود.
درمان
بیماری اسکلروزیس چندگانه هیچگونه درمانی ندارد. درمان معمولاً متمرکز بر افزایش سرعت بهبودی پس از حمله‌های بیماری، کاهش سرعت پیشرفت بیماری و مدیریت علائم بیماری می‌باشد. برخی از افراد علائم متوسطی دارند که احتیاجی به درمان ندارد.
درمان برای حمله‌های MS
- کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزولون خوراکی و متیل پردنیزولون وریدی که برای کاهش التهاب عصب تجویز می‌شوند. عوارض جانبی می‌توانند شامل بی‌خوابی، افزایش فشار خون، افزایش سطح گلوکز خون، تغییرات خلقی و احتباس مایعات باشند.
- جابجایی پلاسما (پلاسما فرز) در این روش پلاسما که بخشی از قسمت مایع خون شما است، برداشته شده و سلول‌های خونی از آن جدا می‌شوند؛ سپس سلول‌های خونی با محلول پروتئین (آلبومین) مخلوط شده و دوباره وارد بدن می‌شوند. در صورتی که علائم شما جدید و شدید باشند و به استروئیدها پاسخ نداده باشند، ممکن است از جابجایی پلاسما استفاده شود.
درمان برای اصلاح پیشرفت بیماری
در موارد بیماری MS پیشرونده اولیه، تنها درمان اصلاح کننده بیماری (DMT) که مورد تایید سازمان بهداشت آمریکا (FDA) قرار گرفته است، درمان اکرلیزومب (OCREVUS) است. پیشرفت بیماری در کسانی که این روش درمانی را دریافت می‌کنند، در مقایسه با کسانی که درمان نمی‌شوند کمتر است. چندین روش درمانی برای اصلاح بیماری در موارد بیماری ام اس عود کننده وجود دارد. بیشتر واکنش ایمنی مرتبط با بیماری MS، در مراحل اولیه بیماری رخ می‌دهد. درمان تهاجمی با این داروها در اسرع وقت می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کاهش داده و از شکل گیری ضایعات جدید بکاهد و به صورت بالقوه خطر آتروفی مغزی و افزایش ناتوانی را کاهش دهد. بسیاری از درمان‌های اصلاح کننده بیماری که برای درمان بیماری MS انجام می‌شوند، خطرات قابل توجهی برای سلامتی فرد دارند. انتخاب روش درمانی مناسب برای شما به بررسی دقیق عوامل بسیاری از جمله مدت زمان و شدت بیماری، میزان اثربخشی درمان‌های قبلی MS، سایر موارد پزشکی، هزینه‌ها و وضعیت باروری بستگی دارد.
گزینه‌های درمانی برای بیماری MS عود کننده-بهبود یابنده، شامل داروهای تزریقی و خوراکی هستند.
درمان‌های تزریقی عبارتند از:
- داروهای اینترفرون بتا. این داروها از جمله داروهای رایج برای بیماری MS هستند که به زیر پوست یا عضله تزریق می‌شوند و می‌توانند دفعات عود بیماری و شدت آن را کاهش دهند. ممکن است عوارض جانبی اینترفرون‌ها شامل علائم مشابه آنفولانزا و واکنش در محل تزریق باشد.
شما برای بررسی آنزیم‌های کبدی خود، به انجام آزمایش خون احتیاج دارید؛ زیرا آسیب کبد می‌تواند یکی از عوارض جانبی استفاده از اینترفرون باشد. ممکن است افرادی که اینترفرون را مصرف می‌کنند دچار خنثی شدن آنتی‌بادی شوند که این امر می‌تواند اثر دارو را کاهش دهد.
- گلاتیرامر استات (کوپاکسون، گلاتوپا). ممکن است این دارو در جلوگیری از حمله سیستم ایمنی بدن شما به میلین کمک کند و باید در زیر پوست تزریق شود. ممکن است عوارض جانبی آن شامل تحریک پوست در محل تزریق باشد.
- اکرلیزومب (Ocrevus). داروی آنتی بادی مونوکلونال انسانی، تنها DMP تایید شده توسط سازمان FDA برای درمان هر دو نوع بیماری MS عود کننده-بهبود یابنده و پیشرونده است. آزمایشات بالینی نشان می‌دهند که این دارو میزان عود بیماری در MS عود کننده را کاهش می‌دهد و از سرعت بدتر شدن ناتوانی‌ها در هر دو نوع بیماری، می‌کاهد.
داروی اکرلیزومب توسط یک پزشک متخصص، از طریق ورید به بیمار تزریق می‌شود. ممکن است عوارض جانبی مربوط به تزریق شامل تحریک در محل تزریق، فشار خون پایین، تب و حالت تهوع باشند. ممکن است برخی از افراد قادر به مصرف اکرلیزومب نباشند؛ از جمله کسانی که مبتلا به عفونت هپاتیت ب هستند. داروی اکرلیزومب همچنین می‌تواند خطر ابتلا به عفونت و برخی از انواع سرطان، به ویژه سرطان پستان را افزایش دهد.
- ناتالیزوماب (Tysabri). این دارو برای جلوگیری از حرکت سلول‌های ایمنی (که به صورت بالقوه می‌توانند به مغز و نخاع آسیب برسانند) به سوی مغز و نخاع، طراحی شده است. ممکن است این دارو برای برخی از افراد مبتلا به MS شدید، خط اول درمان باشد یا در برخی دیگر از بیماران به عنوان خط دوم درمان به کار برود.
این دارو به صورت بالقوه، خطر ابتلا به یک عفونت ویروسی جدی مغز که عفونت لکوانسفالوپاتی چند کانونی پیشرونده (PML) نامیده می‌شود را در افرادی که از نظر داشتن آنتی بادی‌های عامل ایجاد کننده ویروس PML JC، مثبت هستند، افزایش می‌دهد. خطر PML در افرادی که دارای این آنتی بادی نیستند، بسیار کم است.
- آلمتوزومب (Campath ،Lemtrada) این دارو با هدف قرار دادن یک پروتئین روی سطح سلول‌های ایمنی و خالی کردن گلبول‌های سفید خون، به کاهش عود بیماری MS کمک می‌کند. تاثیر این دارو می‌تواند به صورت بالقوه باعث محدود شدن ضایعات عصبی ناشی از گلبول‌های سفید خون شود. اما در عین حال خطر عفونت و اختلالات خود ایمنی، از جمله بیماری‌های خود ایمنی تیروئید و بیماری کلیوی نادر به واسطه ایمنی را افزایش می‌دهد.
درمان با آلمتوزومب شامل ۵ روز متوالی تزریق دارو و به دنبال آن سه روز تزریق پس از یک سال است. واکنش نسبت به تزریق آلمتوزومب نیز مشابه موارد قبل است.
دریافت این دارو تنها از طریق ارائه دهندگان معتبر ثبت شده، ممکن است و افراد تحت درمان با این دارو باید در یک برنامه ویژه نظارت بر ایمنی، ثبت نام کنند.
آلمتوزومب معمولاً برای کسانی که مبتلا به MS تهاجمی هستند؛ یا برای بیمارانی که مصرف سایر داروهای بیماری ام اس در آن‌ها با شکست مواجه شده است، توصیه می‌شود.
درمان‌های خوراکی شامل موارد زیر هستند:
- فینگولیمود (گیلنیا). مصرف این داروی خوراکی یک بار در روز، می‌تواند میزان عود بیماری را کاهش دهد.
شما باید ۶ ساعت پس از مصرف اولین دوز دارو، ضربان قلب و فشار خون خود را کنترل کنید؛ زیرا این دارو می‌تواند باعث کندی ضربان قلب شما شود. سایر عوارض جانبی شامل عفونت‌های جدی نادر، سردرد، فشار خون بالا و تاری دید هستند.
- دی متیل فومارات (Tecfidera). مصرف این داروی خوراکی دو بار در روز، می‌تواند میزان عود بیماری را کاهش دهد.
ممکن است عوارض جانبی شامل گر گرفتگی، اسهال، حالت تهوع و کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون باشد. مصرف این دارو نیز مستلزم نظارت با استفاده از آزمایش خون به صورت منظم است.
- دیروکسیمل فومارات (Vumerity). مصرف این کپسول دو بار در روز، مشابه داروی دی متیل فومارات عمل می‌کند. اما به طور معمول، عوارض جانبی کمتری به دنبال دارد. این دارو برای درمان اشکال عود کننده بیماری ام اس مورد تایید قرار گرفته است.
- تری فلونوماید (Aubagio). مصرف این داروی خوراکی یک بار در روز، می‌تواند میزان عود بیماری را کاهش دهد. داروی تری فلونوماید می‌تواند باعث آسیب کبدی، ریزش مو و سایر عوارض جانبی شود. در صورتی که این دارو توسط بیماران مصرف شود، هم در زنان و هم در مردان باعث ایجاد نواقص مادرزادی در فرزند می‌شود. از این رو لازم است هنگام مصرف این دارو و حداکثر تا دو سال پس از آن، از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنید. افرادی که مایل به فرزندآوری هستند باید درباره روش‌های تسریع حذف دارو از بدن، با پزشک خود صحبت کنند. مصرف این دارو مستلزم نظارت با استفاده از آزمایش خون به صورت منظم است.
- داروی سی پونیمود (مایزنت). پژوهش‌ها نشان می‌دهند که مصرف این داروی خوراکی یک بار در روز، می‌تواند میزان عود بیماری را کاهش داده و به کندی پیشرفت بیماری ام اس کمک کند. این دارو همچنین برای MS ثانویه پیش رونده، مورد تایید قرار گرفته است. عوارض جانبی احتمالی آن شامل عفونت‌های ویروسی، مشکلات کبدی و کم شدن تعداد گلبول‌های سفید خون است. سایر عوارض جانبی احتمالی شامل تغییر در ضربان قلب، سردرد و مشکلات بینایی، هستند.
داروی سیپونیمود برای جنین در حال رشد مضر است؛ بنابراین زنانی که توانایی بارداری دارند باید تا ۱۰ روز پس از قطع دارو از روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنند. در برخی از افراد لازم است تا ۶ ساعت پس از مصرف دارو، ضربان قلب و فشار خون تحت نظارت قرار بگیرد. مصرف این دارو مستلزم نظارت با استفاده از آزمایش خون به صورت منظم است.
- کلار دیبین (Mavenclad). به طور کلی این دارو به عنوان یک درمان خط دوم برای کسانی که مبتلا به بیماری MS عود کننده هستند، تجویز می‌شود. مصرف این دارو همچنین برای بیماری MS ثانویه پیشرونده تایید شده است. این دارو در دو دوره درمانی طی یک دوره دو هفتگی در یک دوره دو ساله ارائه می‌شود. عوارض جانبی شامل عفونت دستگاه تنفسی فوقانی، سردرد، تومور، عفونت‌های جدی و کاهش سطح گلبول‌های سفید خون است. افرادی که مبتلا به عفونت مزمن فعال یا سرطان هستند، نباید به هیچ عنوان از این دارو استفاده کنند. مصرف این دارو همچنین برای زنان باردار یا شیرده ممنوع است. مصرف این دارو هم در زنان و هم در مردان باید با ۶ ماه پیشگیری از بارداری پس از مصرف آن، همراه باشد. ممکن است هنگام مصرف کلاردیبین، به نظارت با آزمایش خون احتیاج داشته باشید.
درمان برای علائم و نشانه‌های بیماری MS
فیزیوتراپی برای اسکلروزیس چندگانه
فیزیوتراپی می‌تواند باعث تقویت عضلات شده و برخی از علائم بیماری MS را بهبود ببخشد.
- فیزیوتراپی. یک متخصص فیزیوتراپی یا کاردرمانگر می‌تواند تمرینات کششی و تقویتی را به شما بیاموزد و نحوه استفاده از وسایل به منظوره سهولت بیشتر انجام کارهای روزمره را به شما آموزش دهد.
فیزیوتراپی همراه با استفاده از وسایل کمکی برای حرکت در صورت لزوم، همچنین می‌تواند به کنترل ضعف پا و سایر مشکلات راه رفتن که اغلب مرتبط با بیماری MS هستند، کمک کند.
- شل کننده‌های عضلانی. ممکن است شما دچار سفتی یا اسپاسم عضلانی دردناک یا غیر قابل کنترل، به ویژه در عضلات پا شوید. در این موارد شل کننده‌های عضلانی مانند باکلوفن (لیورسال، گابلوفن)، تیزانیدین (زانافلکس) و سیکلوبنزاپرین می‌توانند به شما کمک کنند. درمان با توکسین بوتولینوم نوع A گزینه دیگری برای مبتلایان به اسپاستیک است.
- داروهایی برای کاهش خستگی. آمانتادین (Gocovri ،Osmolex)، مدافینیل (Provigil) و متیل فنیدیت (Ritalin) می‌توانند در کاهش خستگی مربوط به بیماری MS مفید باشند. برخی از داروهایی که برای درمان افسردگی استفاده می‌شوند، از جمله مهارکننده‌های انتخابی جذب مجدد سروتونین نیز ممکن است توصیه شوند.
- دارو برای افزایش سرعت راه رفتن. ممکن است در برخی از افراد داروی دالفام پریدین (Ampyra) به افزایش سرعت راه رفتن کمک کند. افرادی که سابقه تشنج یا اختلال عملکرد کلیوی دارند نباید از این دارو استفاده کنند.
- سایر داروها. همچنین ممکن است برای افسردگی، درد، اختلال عملکرد جنسی، بی‌خوابی و مشکلات کنترل مثانه یا روده که مرتبط با بیماری MS هستند نیز دارو تجویز شود.
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
برای کاهش علائم و نشانه‌های بیماری MS موارد زیر را امتحان کنید:
- استراحت کافی داشته باشید. عادت‌های خواب خود را بررسی کنید تا اطمینان حاصل کنید که بهترین انتخاب ممکن را دارید. برای اطمینان از اینکه خواب کافی دارید اطمینان حاصل کنید که از نظر وجود اختلالات خواب مانند آبله انسدادی خواب، بررسی شده و تحت درمان قرار بگیرید.
- ورزش کردن. اگر مبتلا به بیماری MS خفیف تا متوسط هستید، ورزش منظم می‌تواند به بهبود قدرت، حجم عضلات، تعادل و هماهنگی بدن شما کمک کند. اگر گرما باعث ناراحتی شما می‌شود، شنا کردن یا سایر ورزش‌های آبی نیز مفید هستند. انواع دیگر ورزش‌های خفیف تا متوسط که برای مبتلایان به بیماری ام اس توصیه می‌شوند، شامل پیاده روی، ورزش‌های کششی، ایروبیک کم اثر، دوچرخه سواری ثابت، یوگا و تای چی هستند.
- خنک ماندن. در برخی از افراد مبتلا به بیماری MS، افزایش دمای بدن باعث بدتر شدن برخی از علائم بیماری می‌شود. بنابراین اجتناب از قرار گرفتن در معرض گرما و استفاده از وسایلی مانند روسری‌ها یا جلیقه‌های خنک کننده می‌تواند موثر باشد.
- رژیم غذایی متعادل. از آنجا که شواهد اندکی در پشتیبانی از یک رژیم غذایی خاص وجود دارد، متخصصان داشتن یک رژیم غذایی سالم را توصیه می‌کنند. برخی از پژوهش‌ها بر این باورند که ویتامین دی می‌تواند به صورت بالقوه، مزایایی برای افراد مبتلا به بیماری ام اس داشته باشد.
- از بین بردن استرس. ممکن است استرس باعث تحریک شدن یا بدتر شدن علائم و نشانه‌های بیماری شما شود. ورزش یوگا، تای چی، ماساژ مراقبه یا تنفس عمیق می‌تواند به کاهش استرس شما کمک کند.
سوالات متداول
1. درمان ام اس تا چه اندازه موثر است؟
تعداد اندکی از افراد مبتلا به بیماری MS دچار نوع خفیف آن هستند و می‌توانند بدون درمان ادامه دهند. اما بسیاری از افراد با گذشت زمان بدتر می‌شوند. مصرف این داروها می‌تواند شدت حملات بیماری ام اس عود کننده و تعداد دفعات عود بیماری را کاهش دهد. داروها همچنین می‌توانند ناتوانی را کاهش داده یا به تاخیر بیندازند.
2. اگر مبتلا به بیماری MS باشم، باز هم میتوانم به کار کردن ادامه دهم؟
شما میتوانید با داشتن بیماری MS به کار کردن خود ادامه دهید. بسیاری از افرادی که مبتلا به بیماری هستند، سال‌ها پس از تشخیص بیماری خود، شغل خود را ادامه می‌دهند. این موضوع از فردی به فرد دیگر متفاوت است. ممکن است با گذشت زمان احتیاج داشته باشید برای ادامه دادن شغل خود، انطباقاتی در محیط کار خود ایجاد کنید.
3. آیا میتوانم با وجود بیماری MS زندگی عادی داشته باشم؟
طبق اعلان انجمن ملی اسکلروزیس چندگانه (NMSS)، اکثر افراد مبتلا به بیماری MS زندگی نسبتا عادی را سپری خواهند کرد. به طور متوسط بیشتر افراد مبتلا به بیماری MS، حدود ۷ سال کمتر از سایر افراد زندگی می‌کنند.