فروش ویژه
اکثر رانندگان تا حدی خطرات مربوط به رانندگی و عمدتاً خطرات تصادفات رانندگی که منجر به آسیب می‌شوند را درک می‌کنند. در انگلستان روزانه حدود ۷ نفر در تصادفات جاده‌ای کشته و صدها تن دیگر زخمی می‌شوند. با این حال تعداد کمی از افراد می‌دانند که سالانه هزاران نفر دیگر نیز بر اثر رانندگی، از ناحیه کمر و گردن دچار آسیب دیدگی می‌شوند که البته بر اثر تصادف نیست؛ بلکه بر اثر نحوه نشستن یا کار کردن با وسایل نقلیه است.
ارگونومی رانندگی بر جنبه‌های مربوط به سلامتی رانندگی متمرکز است و از زیست شناسی، روان شناسی، مهندسی و طراحی برای ایجاد محیط وسایل نقلیه استفاده می‌کند؛ به نحوی که احتمال آسیب دیدگی افراد در آن‌ها کمتر شود. اگرچه ارگونومی موضوعی نیست که لازم باشد همه رانندگان با آن آشنا شوند اما موضوعی است که مشاوران بهداشت حرفه‌ای (OHA) باید نگران آن باشند تا از وارد شدن آسیب‌های دراز مدت و مرخصی‌های حاصل از بیماری جلوگیری شود.
در سال ۲۰۰۶ پژوهشی انجام شد که نشان می‌دهد تقریباً نیمی از رانندگان کشور انگلستان از آسیب‌های رانندگی تکراری (RDI) رنج می‌برند. این اصطلاح توسط متخصصان برای آسیب دیدگی‌های ناشی از وضعیت بدنی نامطلوب در حین رانندگی کردن به کار می‌رود.
در این پژوهش ۵ مشکل RDI شامل گرفتگی پا (در ۸۱ درصد از پاسخ دهندگان این پرسشنامه)، درد کمر (۷۴%)، درد پهلو (۷۴%) و سردرد/ خستگی چشم (۷۳%) مشخص شدند. بر اساس این مطالعه در حدود ۲ میلیون راننده انگلیسی فقط پس از ۱۵ دقیقه رانندگی کردن دچار این مشکلات شدند.
خطر آسیب‌های مادام العمر
نیک گیکاس، ارگونومیست خودرو در آتونومیک که اولین مشاور ارگونومی متخصص در حمل و نقل زمینی و اتومبیل‌رانی است، اشاره می‌کند که چنین مشکلات کوتاه‌مدتی می‌توانند باعث آسیب‌های مادام العمر شوند. او می‌گوید: «ناراحتی و شکایات تکراری کوتاه مدت، با آسیب دیدگی مفصل و عضله در دراز مدت همراه خواهد بود.» او همچنین می‌گوید: «شواهد پژوهشی کاملاً اثبات شده‌ای وجود دارد که ارتباط ناراحتی‌های کوتاه مدت با آسیب دیدگی و اختلال در زندگی ما را اثبات می‌کند. ممکن است کمی کلیشه‌ای به نظر برسد اما پیشگیری زودرس، نسبت به درمان ارجحیت دارد.»
با توجه به آسیب دیدگی‌های ناشی از وسیله نقلیه، فقط رانندگانی که در مسافت‌های طولانی رانندگی می‌کنند، در معرض خطر قرار ندارند؛ بلکه هر کسی که به صورت منظم رانندگی می‌کند نیز در معرض خطر ناراحتی یا آسیب دیدگی‌های مربوط به فضای داخلی وسیله نقلیه خود قرار دارد. دلایل اصلی صدمه دیدن در داخل خودرو عبارتند از:
- نشستن برای مدت زمان طولانی
- وضعیت نادرست بدن در هنگام نشستن
- وضعیت بدنی نامطلوب
- پیچیدن و چرخیدن غیر اصولی
- کشش برای دسترسی به قسمت جلو یا عقب خودرو
- بلند کردن اجسام به صورت دستی برای گذاشتن درون وسیله نقلیه و خارج کردن از آن
- وضعیت بدنی نامطلوب هنگام دسترسی به صندوق عقب
- ارتعاش سطح جاده
آسیب دیدگی‌های ناشی از دلایل بالا، از ناراحتی جزئی تا درد شدید متغیر هستند و علائم آن‌ها شامل موارد زیر می‌باشد:
- درد و سوزن سوزن شدن
- خشکی و انعطاف ناپذیری بدن پس از سفر
- درد گردن یا شانه‌ها
- کمردرد مزمن
- کاهش سلامت ستون فقرات
- فرسایش دیسک‌های ستون فقرات
گیکان می‌گوید: «علاوه بر این آسیب‌های واضح، علائم دیگری مانند خستگی نیز وجود دارد که تاثیرات بسیاری بر سلامت فرد در سفر‌های جاده‌ای دارد. خستگی رانندگان از جمله عوامل بسیار مهم در تصادفات مرگبار جاده‌ای است»
«وضعیتی که فضای وسیله نقلیه به راننده اجازه می‌دهد خود را در آن قرار دهد (یا آن را به راننده تحمیل می‌کند)، نسبت به خستگی بی‌ربط نیست؛ اما عامل اصلی، نحوه کنترل وضعیت راننده در پشت فرمان، توسط رانندگان حرفه‌ای و تیم مدیریت است.»
فشار موجود برای دستیابی به نتیجه، سود و تحویل به موقع کالا و خدمات، اغلب منجر به طولانی شدن ساعات رانندگی در جاده و افزایش احتمال تصادفات می‌شود. این یک مسئله مهم است و کارمندان مشاغل باید درباره آن مشاوره حرفه‌ای دریافت کنند.»
همانطور که مشاوران OT می‌دانند طبق قانون، شرکت‌ها باید خطرات و سیاست‌های شرکت راجع به هرگونه فعالیت مرتبط با کار که دارای عناصر خطر است را ارزیابی کنند.
عدم گنجایش ارگونومی رانندگی در سیاست‌های ایمنی و بهداشت شغلی می‌تواند منجر به مشکلات کمر و سایر صدماتی شود که به نوبه خود، زمان کار مفید بیشتری را ضایع می‌کنند.
در حقیقت این مدیر ایمنی و بهداشت کشف کرده است که افرادی که سالانه بیش از ۲۵ هزار مایل رانندگی می‌کنند، به طور متوسط ۲۲ روز به دلیل بیماری مرخصی می‌گیرند؛ در حالی که برای رانندگانی که مسافت کوتاه‌تری را رانندگی می‌کنند، این مدت کمتر از سه روز است. احتمالاً بخشی از این مرخصی‌ها، نتیجه آسیب‌های ناشی از وسیله نقلیه است؛ نه آسیب‌های مربوط به تصادفات رانندگی. مشاوران OT باید با افرادی که سمت مدیریت این مشاغل را بر عهده دارند، کار کنند؛ تا با هدف کاهش خطر آسیب دیدگی، تا حد امکان اقدامات کنترلی و عملی ارائه کنند.
نقطه شروع اجرای برنامه ارگونومی رانندگی باید مانند هر طرح سلامت و ایمنی دیگری، ارزیابی خطرات باشد. مشاور OT باید فعالیت‌های رانندگی کارکنان از جمله مسافت رانندگی کارکنان در طول یک هفته، زمان ثبت شده حضور در وسیله نقلیه و فعالیت‌های مورد نیاز برای کار کارمند (مانند بارگیری و تخلیه کالا) را در نظر بگیرد. سپس باید مناسب بودن وسیله نقلیه برای کار در نظر گرفته شود. این امر شامل بررسی مناسب بودن وسیله نقلیه برای کارمند و متناسب بودن آن با نیازهای وی است (یعنی نباید انتظار داشته باشید که راننده‌ای با قد ۱۸۳ سانتی متر، در یک ماشین کوچک و بدون فضای کافی برای پاهای خود قرار بگیرد).
همچنین باید دستورالعمل‌های ارگونومیک مربوط به وسیله نقلیه‌ای که به وسیله آن رانندگی می‌شود را به کارکنان ارائه کرد.
استراتژی ارگونومیک
یکی از کمپانی‌هایی که از اهمیت گنجاندن مسائل ارگونومی رانندگی در سیاست‌های ایمنی خود آگاه است، شرکتBT (شرکت خودروسازی فرانسوی) است. این شرکت که در حدود ۷۰ هزار راننده دارد، آموزش ارگونومی عمومی را در تمام استراتژی‌های ایمنی و برنامه بهداشت رانندگان خود گنجانده است. این کمپانی همچنین به اشخاصی که از ناراحتی‌های ناشی از رانندگی شکایت می‌کنند، مشاوره اختصاصی می‌دهد.
دیو والینگتون، مشاور ایمنی گروه BT می‌گوید: «آموزش‌هایی که ما ارائه می‌کنیم، برای افرادی است که قبلاً با مشکل روبرو شده باشند یا کسانی که زمان زیادی را پشت فرمان اتومبیل می‌گذارنند و از این رو در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند. هدف اصلی استراتژی ایمنی و بهداشت ما، کاهش میزان قرار گرفتن راننده در معرض خطر همراه با کاهش مسافتی است که کارکنان ما رانندگی می‌کنند. ما همچنین آموزش‌های ارگونومی را نیز در این استراتژی گنجانده‌ایم تا اطمینان حاصل کنیم که رانندگان می‌دانند چگونه به خود کمک کنند.»
«در صورت عدم آموزش، بسیاری از رانندگان به شکل نامناسبی در وسیله نقلیه خود می‌نشینند بنابراین تمرکز ما روی مسائلی مانند نشستن صحیح و وضعیت مناسب بدنی در هنگام رانندگی است- به علاوه همه کارهایی که رانندگان می‌توانند برای کمک به خود انجام دهند.»
در کمپانی BT آموزش ارگونومی رانندگی، بخشی از یک استراتژی گسترده‌تر با هدف حفظ سلامتی و بهداشت عمومی کارکنان است- که به نوبه خود تعداد روزهای بیماری و استراحت کارمندان را کاهش می‌دهد.
شرکت دیگری که برای سلامت رانندگان خود ارزش قائل است، کمپانی Wolsely UK، توزیع کننده محصولات گرمایشی و لوله‌کشی است که دارای بیش از ۵ هزار وسیله نقلیه و اتومبیل تجاری است. پاول گالمور، رئیس بهداشت ایمنی محیط زیست و کیفیت اروپا در کمپانی Wolsely می‌گوید: «ما با یک رویکرد فعالانه به سلامت کارمندان خود می‌پردازیم و از طریق خبرنامه‌ها، کتاب‌های راهنما و با استفاده از آموزش آنلاین، با تمام رانندگان خود ارتباط برقرار می‌کنیم.»
«ما از نزدیک با ارائه دهندگان بهداشت حرفه‌ای همکاری می‌کنیم تا بتوانیم محیط کار و فرد را بررسی کنیم. ما آموخته‌ایم که تمرکز بر سلامتی راننده، بخش عمده‌ای از برنامه ایمنی عمومی آن‌ها را تشکیل می‌دهد. زیرا بررسی مواردی مانند بینایی راننده، سوء مصرف مواد، خستگی راننده و غیره – و تمام موارد مربوط به سلامتی – می‌توانند به جلوگیری از تصادفات کمک کنند و به نوبه خود از صدمات جلوگیری نمایند.»
این کمپانی‌های مختلف، آموزش‌ها و محصولاتی را ارائه می‌کنند که می‌توانند در استراتژی‌های بهداشت شغلی گنجانده شوند. کمپانی BT از چندین محصول تهیه شده توسط سیستم‌های رانندگی تعاملی، که ارائه دهنده راه‌حل‌های مدیریت شرکت‌ها هستند، استفاده می‌کند.
ویل موری، رئیس سامانه حمل و نقل و مدیر پژوهش و مطالعات سیستم‌های رانندگی تعاونی می‌گوید: «تجربه به ما نشان داده است که ارگونومی رانندگی برای سازمان‌های سراسر جهان یک مسئله حیاتی بوده و موضوعی است که باید در تصمیم‌گیری‌های مربوط به انتخاب خودرو و برنامه‌های رفاهی رانندگان مورد توجه قرار گیرد.»
موری توصیه می‌کند برنامه بهداشت شغلی «ارگونومی راننده» شامل موارد زیر باشد:
- انتخاب وسیله نقلیه
- مهم است که هنگام انتخاب وسیله نقلیه، شخصی که قرار است با آن رانندگی کند، فرصتی برای نشستن در آن و رانندگی آزمایشی داشته باشد.
- توجه داشته باشید که تولیدکنندگان مختلف، ویژگی‌های مختلفی را در وسایل نقلیه خود ارائه می‌کنند که برخی از آن‌ها برای برخی از رانندگان، بیشتر از سایر خودروها مناسب است.
- به یاد داشته باشید که هر راننده بسته به اندازه بدن خود، نوع رانندگی و مسافتی که در طول سال رانندگی می‌کند، نیازهای ارگونومیک متفاوتی دارد.
- سوار شدن بر وسیله نقلیه
- صندلی را تا آنجا که ممکن است به عقب بکشید تا هنگام ورود به داخل خودرو فضای بیشتری برای شما فراهم شود.
پس از نشستن، صندلی را به سمت جلو بکشید تا جایی که بتوانید بدون کشش بدن خود، به راحتی به پدال‌ها دسترسی داشته باشید. زانوهای شما باید از لبه نشیمن فاصله کمی داشته باشند. ران‌ها باید صاف بوده و زانوها در سطح لگن قرار بگیرند.
نشستن راحت
صندلی وسیله نقلیه باید از لگن و ران‌های شما پهن‌تر باشد تا از پاهای شما به خوبی پشتیبانی کند.
موادی که صندلی از آن ساخته شده است را در نظر بگیرید. صندلی‌های ساخته شده از روکش چرم می‌توانند لغزنده باشند و منجر به خمیده شدن بدن شوند. صندلی پارچه‌ای برای رانندگی راحت، مناسب‌تر از همه است.
یک صندلی خوب و مناسب باید به قدری پر شده باشد که انتقال لرزش‌های جاده به بدن را محدود کند. قرار گرفتن در معرض ارتعاشات در یک سفر طولانی می‌تواند منجر به خستگی و در دراز مدت منجر به آسیب دیدگی‌های جدی‌تر شود.
صندلی قابل تنظیم است؛ به نحوی آن را تنظیم کنید که داشبورد اتومبیل خود را به راحتی ببینید و همچنین دید واضحی از جاده داشته باشید. صندلی خود را آنقدر بالا نکشید که سر شما تقریباً با سقف تماس داشته باشد- این وضعیت می‌تواند در صورت برخورد، به جمجمه شما ضربه وارد کند.
پشتی صندلی باید تا ارتفاع شانه با بدن شما تماس داشته باشد. صندلی که به درستی قرار گرفته باشد، باید از تمام طول کمر شما پشتیبانی کند.
صندلی را بیش از حد جمع نکنید؛ زیرا امکان دارد مجبور شوید سر و گردن خود را به سمت جلو بکشید.
از گردن خود محافظت کنید
پشتی مهارکننده سر را به نحوی قرار دهید که قسمت بالایی آن با قسمت بالایی گوش شما هم سطح باشد. این امر به ویژه برای جلوگیری از آسیب دیدگی‌های ناشی از ضربات شلاقی در صورت برخورد از عقب ( که رایج‌ترین نوع برخورد در تصادفات است) بسیار مهم است.
تنظیم فرمان اتومبیل
فرمان اتومبیل را به نحوی تنظیم کنید که بتوانید دست‌های خود را بدون کشش روی آن قرار دهید.
اطمینان حاصل کنید که فرمان در نزدیکی پاها و زانوها قرار نمی‌گیرد زیرا این امر می‌تواند مانع حرکت شما هنگام کار کردن با پدال‌ها شود.
دید خود را بهبود ببخشید
آینه وسط و آینه‌های بغل را به گونه‌ای تنظیم کنید که بتوانید بدون فشار آوردن به گردن یا پیچ دادن بدن خود از آن‌ها استفاده کنید.
همیشه شیشه‌های اتومبیل را تمیز نگه دارید تا از ایجاد نقاط کور غیرضروری جلوگیری کنید.
وضعیت بدن شما در هنگام رانندگی
شانه‌های خود را ریلکس کرده و آرنج‌های خود را نزدیک به بدن قرار دهید.
هنگام رانندگی به وضعیت بدن خود دقت کنید؛ عضلات را شل کرده و سر خود را در حالت صاف قرار دهید.
هر وضعیتی- حتی یک وضعیت بسیار مناسب- می‌تواند پس از گذشت مدت زمان طولانی ناراحت کننده باشد؛ بنابراین سعی کنید در طول سفر وضعیت خود را تغییر دهید و از ثابت نگه داشتن عضلات خود برای مدت زمان طولانی خودداری کنید.
عضلات خود را ورزش دهید
هنگامی که پشت چراغ قرمز توقف می‌کنید یا در ترافیک گیر می‌افتید، سعی کنید با ورزش دادن عضلات تنش‌ها را از بین ببرید. این ورزش‌ها می‌تواند شامل چرخاندن شانه‌ها و به عقب بردن آن‌ها و نرمش دادن گردن به جهت‌های مختلف باشد. هنگام انجام این تمرینات، نفس عمیق بکشید اما چشم از خیابان بر ندارید.
به صورت منظم استراحت کنید
حداقل هر دو ساعت یک بار به مدت ۱۵ دقیقه اتومبیل را کنار بزنید و استراحت کنید. در طول استراحت از اتومبیل خارج شوید و پاهای خود را کشش دهید.
از اتومبیل خود فقط برای رانندگی استفاده کنید- آن را به دفتر کار خود تبدیل نکنید. انجام امورات کاغذی و کارکردن با لپ تاپ در هنگام نشستن در وسیله نقلیه، باعث می‌شود به سمت جلو خم شده و قوز کنید. در این حالت وضعیت بدنی شما خراب شده و در نتیجه دچار کمردرد می‌شوید.
هرگز هنگام رانندگی از تلفن همراه استفاده نکنید؛ انجام این کار نه تنها غیر قانونی و خطرناک است، بلکه گرفتن تلفن همراه بین گوش و شانه باعث می‌شود شانه و گردن خود را در وضعیت بدی نگه دارید.
اگر قصد استفاده از تلفن همراه با هندزفری را دارید، حتما آن را در موقعیتی قرار دهید که برای برداشتن آن احتیاجی به خم شدن و کشیدن ستون فقرات و چرخاندن آن نباشد.
وسایل را به درستی بارگیری کنید
هرچیزی که به داخل وسیله نقلیه خود می‌برید- مانند کیف یا کت- باید در صندوق عقب خودرو قرار داشته باشد؛ نه روی صندلی بغل یا صندلی عقب. این امر باعث می‌شود برای برداشتن وسایل خود به عقب خم نشده یا کمر خود را پیچ ندهید و البته از پرتاب شدن وسایل به سمت جلو جلوگیری می‌کند.
بطری‌های نوشیدنی را در کیسه‌های عقب صندلی یا نگهدارنده بطری نوشیدنی قرار دهید تا جا به جا نشده و نریزند و شما را وادار به عکس‌العمل ناگهانی نکنند.
خارج شدن از وسیله نقلیه
- کمربند ایمنی خود را باز کنید و اطمینان حاصل کنید که کاملاً جمع شده باشد؛ زیرا می‌تواند حرکت شما را محدود کند.
- صندلی خود را کاملاً به سمت عقب بکشید.
- تمام بدن خود را به سمت در برگردانید و پاهای خود را از روی یکدیگر رد کنید.
- پاها را روی زمین قرار داده و آن‌ها را به عرض شانه‌های خود باز کنید.
- برای ایستادن، سر و شانه‌های خود را به سمت جلو متمایل کنید و در صورت لزوم برای پشتیبانی، چهارچوب در اتومبیل را نگهدارید.
- هنگام ترک اتومبیل بدن خود را نپیچانید.
بارگیری/ تخلیه
- هنگام بارگیری/ تخلیه وسیله نقلیه خود مراقب باشید.
- برداشتن اجسام و حمل وسایل پس از رانندگی و زمانی که عضلات شما خسته هستند و رباط‌های شما دچار کشیدگی شده‌اند، احمال آسیب دیدگی را بیشتر می‌کند. قبل از اقدام کردن برای بلند کردن یا حمل اجسام، چند دقیقه برای استراحت کردن اختصاص دهید.
- قبل از بلند کردن اجسام، کمر خود را آماده کنید. در حالت ایستاده قرار بگیرید و دستان خود را روی قسمت کوچکتر کمر قرار داده و به آرامی چند بار به سمت عقب و جلو خم و راست شوید.
- هنگام خم شدن به داخل وسیله نقلیه خود، زانوهای خود را خم کنید؛ نه کمر را.
- از چرخاندن بدن خود اجتناب کنید؛ برای چرخیدن از تمام بدن خود استفاده کنید.
- بارهای بسیار سنگین را جابجا نکنید؛ در صورت لزوم چندین بار برای برداشتن و انتقال بارها رفت و آمد کنید.
- اجسام را نزدیک بدن خود نگه داشته و حمل کنید.
- برای بلند کردن اجسام سنگین از افراد دیگری کمک بگیرید.
- اگر می‌خواهید چیزی را از صندلی عقب بردارید همیشه با استفاده از در عقب آن را بردارید. هرگز سعی نکنید از صندلی جلو به چیزی دسترسی پیدا کنید.