آرتروز شانه چه علائمی دارد و بهترین درمان آن چیست؟

آرتروز شانه اغلب منجر به درد شانه، احساس ضعف، سفتی و خشکی مفصل شانه، تشکیل خار استخوانی و از دست دادن شکل طبیعی استخوان می‌شود. همچنین ممکن است فرد هنگام حرکت دادن شانه خود احساس سایش در شانه خود داشته باشد یا مفصل شانه ی او گیر کند یا اصطلاحاً قفل کند. هنگامی که آرتروز شانه پیشرفت می‌کند، ممکن است مانع از انجام دادن کار، ورزش، فعالیت‌های روزانه و حتی داشتن خواب راحت شود. آرتروز شانه می‌تواند با گذشت زمان بدتر شود و در نهایت باعث از دست دادن دامنه حرکتی شانه شود تا جایی که حتی بلند کردن بازو برای شخص دشوار می‌شود. افراد مبتلا به استئوآرتریت یا آرتروز التهابی شانه ممکن است در نهایت در انجام فعالیت‌های روزانه خود با مشکل مواجه شوند. بنابراین بسیار مهم است که در صورت داشتن علائم آرتروز شانه به پزشک متخصص مراجعه کنید تا در مورد بهترین روش‌های درمان بیماری، کند کردن روند پیشروی آن و مدیریت درد و خشکی شانه با او مشورت کنید.

آرتروز شانه چیست ؟

آرتروز شانه به وضعیتی گفته می‌شود که در آن غضروف‌های داخل مفصل شانه (که روی برجستگی سر استخوان شانه و گودی داخل مفصل کتف قرار دارند) دچار تخریب شده و از بین می‌روند. آسیب دیدن بافت غضروفی می‌تواند ناشی از بالا رفتن سن و فرسایش تدریجی، سایش، پارگی، بیماری‌های التهابی (مانند آرتریت روماتوئید)، بروز سانحه و تروما یا انجام جراحی بر روی شانه باشد.

در صورتی که برای درمان آرتروز شانه اقدامی نشود، این بیماری می‌تواند آسیب جدی به مفصل شانه بزند، بنابراین اگر علائم آرتروز شانه را دارید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. خوشبختانه اکثر افراد مبتلا به آرتروز شانه به درمان‌های تجویز شده به خوبی پاسخ می‌دهند.

پزشکان برای افرادی که مبتلا به آرتروز خفیف شانه هستند، روشهای محافظه‌کارانه و بدون جراحی را برای درمان علائم ناشی از آرتروز تجویز می‌کنند مانند دارودرمانی، انجام ورزش‌های شانه و استفاده از کمپرس سرد و گرم.

انواع آرتروز شانه و علل بروز آن

آرتروز شانه انواع مختلفی دارد و چندین مشکل و علت‌های مختلف می‌تواند باعث بروز آنها شوند:

• استئوآرتریت:

که به آن آرتریت فرسایشی نیز می‌گویند. این بیماری موجب می‌شود پوشش خارجی غضروف که صاف و صیقلی است دچار آسیب شده و از بین برود و در نتیجه این سطح، زبر و ناهموار می‌شود و باعث می‌شود که استخوان‌ها روی هم سایش داشته باشند که این امر موجب درد می‌شود.

• آرتریت روماتوئید یا RA :

که یک بیماری خودایمنی مزمن است و به مفاصل متعدد در سراسر بدن از جمله مفصل شانه حمله می‌کند.

• آرتریت بعد از تروما:

این شکل از آرتروز پس از یک سانحه و آسیب‌دیدگی شانه ایجاد می‌شود (مثلاً دررفتگی یا شکستگی مفصل شانه)

• آرتروپاتی ناشی از پارگی روتاتور کاف:

این بیماری پس از پارگی طولانی مدت و مزمن تاندون روتاتور کاف ایجاد می‌شود. پارگی روتاتورکاف باعث می‌شود که این تاندون دیگر نتواند سر استخوان بازو را در حفره ی گلنوئید در استخوان کتف نگه دارد و در نتیجه استخوان بازو به سمت بالا حرکت کرده و با بخش آکرومیون در استخوان کتف سایش پیدا می‌کند. این سایش موجب آسیب‌دیدگی سطح غضروف استخوانی شده و موجب بروز آرتروز می‌شود.

• نکروز عروقی:

این حالت زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به سر استخوان بازو مختل شود. از آنجا که سلولهای استخوانی بدون خون‌رسانی می‌میرند، این موضوع می‌تواند منجر به تخریب مفصل شانه و آرتروز شود. اختلال در خونرسانی می‌تواند ناشی از مصرف زیاد استروئیدها، مصرف زیاد الکل، بیماری سلول داسی‌شکل یا آسیب‌های روحی باشد و البته در برخی موارد نیز علت اختلال ناشناخته است.

علائم آرتروز شانه

موارد زیر علائم آرتروز شانه است:

• دردی که می‌آید و می‌رود – درد شانه ممکن است گاه‌گاهی بیاید و برود اما دفعات بروز این درد، به تدریج افزایش می‌یابد. شدت این درد ممکن است طی گذشت چند ماه یا چند سال بدتر شود.
• درد شانه بعد از بی‌تحرکی – در این حالت، صبح‌ها بعد از بیدار شدن با اولین حرکات خود در روز، متوجه درد بیشتری می‌شوید اما درد شانه به تدریج با حرکت دادن بیشتر دست، بهبود پیدا می‌کند.
• محدود شدن دامنه حرکتی شانه – به تدریج شخص نمی تواند دست خود را بالای سرش بیاورد تا برای مثال پیراهنش را بپوشد یا چیزی را از طبقه بالایی بردارد.
• درد شانه ناشی از انجام دادن فعالیت – آرتروز شانه هنگام بلند کردن اجسام سنگین مانند کیسه مواد غذایی باعث درد می‌شود و آرتروز نوع آکرومیوکلاویکولار باعث ایجاد درد در هنگام نزدیک شدن دست به بدن می‌شود (مثلاً هنگام بستن کمربند ایمنی).
• احساس سایش و شنیدن صدای قیژقیژ از درون شانه یا صدای تقه یا صدای کلیک از شانه
• تورم شانه
• قرمزی پوست در اطراف مفصل شانه
• احساس گرما در مفصل شانه

در صورت مشاهده این علائم و عدم بهبود آنها با گذشت زمان، لازم است حتماً با یک پزشک متخصص مشورت کنید. تشخیص صحیح و به‌موقع و شروع روند درمان در مراحل اولیه‌ی آرتروز شانه می‌تواند تأثیر زیادی در کند کردن روند پیشروی بیماری و بهبود علائم داشته باشد تا بتوانید بدون داشتن درد مداوم همچنان فعال باشید.

عوامل خطر که احتمال بروز آرتروز شانه را بالا می برند چیستند؟

آرتروز مفصلی بیماری است که هنوز به طور کامل شناخته نشده و عوامل خطرساز آن نیز به همین منوال کاملاً مشخص نیستند؛ اما پزشکان با توجه به علل احتمالی بروز آرتروز شانه، برخی عوامل خطر را برای آن معرفی می‌کنند:

• داشتن سن ۵۰ سال یا بیشتر
• زنانی که بنا به دلایلی بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان هستند
• سابقه آسیب شانه
• سابقه استفاده از دوز بالای استروئیدها
• مصرف الکل
• ابتلا به بیماری سلول داسی‌شکل
• داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به آرتروز شانه

آرتروز شانه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تعیین اینکه آیا شما مبتلا به آرتروز شانه هستید یا خیر، پزشک در ابتدا سؤالاتی از شما می‌پرسد تا سوابق پزشکی شما را به طور کامل بررسی کند و از شما می‌خواهد که علائم خود را شرح دهید. سپس پزشک شما را معاینه فیزیکی می‌کند. ممکن است برای بررسی ابتلا به سایر مشکلات (با علائم مشابه) انجام تصویربرداری اشعه ایکس (رادیولوژی) تجویز شود.

آرتروز شانه چگونه درمان می‌شود؟

برای تعیین برنامه درمانی مؤثر، پزشک درابتدا باید تعیین کند که کدام مفاصل بدن (به غیر از شانه) آسیب دیده اند و این که شما دقیقاً چه نوع آرتروزی دارید.

روش‌های درمانی که برای آرتروز ارائه می‌شوند، نمی توانند این بیماری را به طور کامل درمان کنند بلکه می‌توانند روند پیشروی آن را کنترل کرده و علائم آن را بهبود دهند. پزشکان معمولاً انجام درمان‌های غیرجراحی و محافظه کارانه را در مراحل اول درمان، تجویز می‌کنند. این گزینه‌ها می‌تواند ترکیبی از موارد زیر باشد:

استراحت

شما باید به مفصل شانه‌ی خود استراحت بدهید و علاوه بر این شیوه‌ی انجام برخی از فعالیت‌های خود را نیز اصلاح کنید. به عنوان مثال ممکن است لازم شوید به جای پوشیدن لباس‌هایی که از سر پوشیده می‌شوند، از لباس‌هایی جلوباز و دکمه‌دار یا زیپ‌دار استفاده کنید.

دارودرمانی

پزشک شما ممکن است استفاده از داروهای مسکن یا ضدالتهاب غیرتجویزی را به شما پیشنهاد دهد. برای مثال شما می‌توانید از استامینوفن یا داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی برای کاهش درد شانه استفاده کنید. توجه داشته باشید که هرچند داروی استامینوفن برای اغلب افراد بی خطر است اما باید از آن در حد اعتدال استفاده شود و دوزهای بالای آن می‌تواند باعث آسیب کبدی شود. علاوه بر این، این دارو برای افرادی که زمینه ی بیماری‌های کبدی را دارند اصلاً مناسب نیست.

کمپرس سرد و گرم

استفاده از کمپرس سرد موجب کاهش تورم وکنترل درد می‌شود. شما می‌توانید یخ یا بسته بندی سبزیجات یخ‌زده را در یک حوله بپیچید و آن را روی شانه خود قرار دهید. اگر در طول شب بر اثر درد شانه از خواب بیدار می‌شوید، شب‌ها قبل از خواب از کمپرس سرد استفاده کنید.

برای برخی از افراد، کمپرس گرم نیز درد را تسکین می‌دهد. شما می‌توانید اثر کیسه‌ی آب جوش یا پد گرم کننده را روی شانه‌ی خود امتحان کنید.

تزریق در مفصل شانه

ممکن است پزشک شما، تزریق کورتیزون در مفصل شانه را به شما توصیه کند. اگر شما درد شانه‌ی خفیف تا متوسط دارید، انجام تزریق در شانه می‌تواند برای شما مفید باشد.

در این روش داروی داخل مفصل تزریق می‌شود که حاوی نوعی استروئید و نوعی ماده ی بی حس کننده موضعی است. معمولاً بیماران، ظرف ۸ ساعت پس از تزریق در مفصل شانه ی خود، تسکین پیدا کردن نسبی درد را تجربه می‌کنند.

به طور معمول، تزریق کورتیزون برای افراد بی خطر است؛ اما در این مورد نیز نباید زیاده روی کرد و تزریق کورتیزون باید به چندبار در سال محدود شود.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی اغلب شامل انجام تمرینات و حرکات اصلاحی می‌شود که موجب بهبود انعطاف‌پذیری و افزایش دامنه حرکتی مفصل شانه می‌شوند. همچنین تمریناتی برای افزایش قدرت عضلات مرتبط با مفصل شانه نیز انجام می‌شود.

فیزیوتراپیست شما همچنین ممکن است هر کدام (یا ترکیبی) از روش‌های زیر را در برنامه ی درمانی شما قرار دهد تا به تسریع روند بهبودی شما کمک کند:

• سوزن خشک – این تکنیک با تغییر دادن فعالیت الکتریکی در اتصال‌های عصبی-عضلانی، مانند یک “دکمه ی ریست” برای عضلات شما عمل می‌کند. علاوه بر این، فروبردن سوزن در عضلات موجب پارگی‌های میکروسکوپی در بافت عضلات و در نتیجه بهبود جریان خون تازه و سالم در بافت عضله می‌شود.
• تحریک الکتریکی برای افزایش قدرت شانه
• سرمادرمانی و گرمادرمانی- برای تسکین درد و التهاب ناشی از آرتروز شانه
• کِنزیو تِپینگ (چسب کشی مخصوص)- برای حمایت از مفصل شانه، بهبود حجم عضلانی، تسهیل حرکت ماده لنفاوی و کاهش درد
• درمان‌های دستی- فیزیوتراپ شما از دستان خود برای اعمال فشاری با شدت مناسب و در جهت مناسب بر روی ناحیه آسیب دیده در شانه شما استفاده می‌کند. درمان‌های دستی موجب بازیابی مجدد تحرک‌پذیری در مفصل شانه می‌شود.
• جااندازی مفصل- این تکنیک نیز به کاهش درد کمک می‌کند، اما هدف اصلی آن افزایش دامنه‌ی حرکتی شانه‌ی آسیب‌دیده از طریق کشش دادن کپسول مفصلی شانه است.

ورزش درمانی برای آرتروز شانه

در اینجا چند نمونه از تمریناتی ارائه شده است که می‌توانید آنها را امتحان کنید. این تمرینات ممکن است برای درمان آرتروز یا برای توانبخشی پیشنهاد شوند. هر تمرین را به آرامی شروع کنید و در صورت شروع درد، انجام دادن تمرین را متوقف کنید.

پزشک یا فیزیوتراپیست به شما می‌گوید که این تمیرینات را چه زمانی شروع کنید و به چه میزان انجم دهید و این که کدام تمرینات برای شما مناسب تر هستند.

بالا بردن بازو در حالت خوابیده

برای این تمرین به یک تکه چوبدستی احتیاج دارید که به جای آن می‌توانید از هرچیزی مانند یک تکه لوله ی PVC یا دسته ی جارو استفاده کنید. دستان خود را در دوطرف چوبدستی مشت کنید به طوری که دستان شما نسبت به عرض شانه در حدود 30 سانتی‌متر باز تر باشد.

• به پشت دراز بکشید، چوبدستی را با هر دو دست بگیرید. هنگام نگه داشتن چوبدستی، کف دست‌ها باید رو به پایین باشد.
• آرنج‌های خود را صاف نگه دارید و به آرامی بازوهای خود را به سمت بالای سر خود ببرید. حرکت دست‌ها به سمت بالا را تاجایی ادامه دهید که در شانه‌ها، بالای کمر و قفسه سینه ی خود احساس کشیدگی می‌کنید.
• این حالت را برای ۱۵ تا ۳۰ ثانیه نگه دارید.
• این تمرین را ۲ تا ۴ بار تکرار کنید.

چرخش افقی مفصل شانه در حالت خوابیده

برای این تمرین به یک تکه چوبدستی احتیاج دارید که به جای آن می‌توانید از هرچیزی مانند یک تکه لوله ی PVC یا دسته ی جارو استفاده کنید. دستان خود را در دوطرف چوبدستی مشت کنید به طوری که دستان شما نسبت به عرض شانه در حدود 30 سانتی متر باز تر باشد.

چرخش داخلی شانه با کمک حوله

برای انجام دادن این تمرین:

جمع کردن تیغه‌های کتف

برای انجام دادن این تمرین:

حرکت پاندولی بازو

اگر کمرتان درد می‌کند، این تمرین را انجام ندهید.

• یک میز یا صندلی جلوی خود قرار دهید و خم شوید و یک دست خود را روی تکیه گاه صندلی یا روی میز بگذارید. کمی به جلو خم شوید و اجازه دهید بازوی دردناک شما کاملاً به سمت پایین آویزان شود. (توجه کنید که در این تمرین از عضلات بازو استفاده نمی شود بلکه از پاها و باسن خود برای ایجاد حرکتی استفاده می‌کنید که باعث می‌شود بازوی شما که آویزان است، آزادانه مانند پاندول تاب بخورد و حرکت کند.)
• سعی کنید با حرکت دادن باسن و پاها، نیرویی ایجاد کنید که دست شما مانند پاندول به عقب و جلو حرکت کند. سپس سعی کنید حرکت بدن به طوری باشد که دستتان در یک دایره کوچک (به اندازه یک بشقاب) حرکت کند. سعی کنید هر روز یک این تمرین را انجام می‌دهید، حلقه‌های حرکت دست را به تدریج بزرگ تر کنید. این کار را تا جایی انجام دهید که درد به شما اجازه می‌دهد.

جراحی برای درمان آرتروز شانه

در صورتی که آرتروز شانه شدیدتر و پیشرفته‌تر باشد و تحرک فرد را بسیار محدود کرده باشد و با سایر درمان‌ها بهبودی نیافته باشد، بهترین درمان برای آن، انجام جراحی است. گزینه‌های جراحی برای درمان آرتروز شانه شامل تعویض جزئی مفصل شانه، تعویض کامل مفصل شانه به روش عادی و تعویض کامل مفصل شانه به روش معکوس است.

• تعویض جزئی شانه: این تکنیک در صورتی استفاده می‌شود که تنها بخشی از مفصل شانه آسیب جبران ناپذیری دیده باشد. طی عمل جراحی، این قسمت برداشته می‌شود و با یک پروتز مصنوعی جایگزین می‌شود.
• جراحی تعویض کامل مفصل شانه به روش عادی: این جراحی در صورتی انجام می‌شود که مفصل شانه آسیب دیده اما تاندون‌ها سالم هستند. در این روش، هر دو سر مفصل شانه کاملاً با پروتز مصنوعی جایگزین می‌شود. برای انجام این جراحی برسی روی قسمت جلوی شانه ایجاد می‌شود.
• جراحی تعویض مفصل شانه به روش معکوس: این جراحی مانند تعویض کامل مفصل شانه است و در آن تمام اجزای مفصل با پروتز‌های مصنوعی جایگزین می‌شوند. اما تفاوت این جراحی در این است که برای افرادی که تاندون‌های آسیب دیده دارند مناسب است. در این جراحی در هنگام قرار دادن پروتز‌ها، دو سر مفصل به طور معکوس قرار داده می‌شوند یعنی سرِ گوی‌مانند به استخوان کتف و سر حفره ای و سوکت‌مانند به استخوان بازو متصل می‌شود.

چگونه خطر ابتلا به آرتروز شانه را کاهش دهیم؟

شما قطعاً نمی توانید سن یا جنسیت خود را تغییر دهید، اما می‌توانید با کمک از موارد گفته شده در زیر احتمال بروز آرتروز شانه را کاهش دهید.

• انجام تمرینات بدنی منظم برای قوی نگه داشتن عضلات مرتبط با مفصل شانه
• داشتن رژیم غذایی سالم با مقدار کافی کلسیم و ویتامین D برای حفظ استحکام استخوان‌ها
• استفاده از وسایل حفاظتی مناسب و استفاده از تکنیک‌های مناسب حرکتی در هنگام ورزش کردن یا مسابقات ورزشی

اگر فکر می‌کید بنا به دلایلی در معرض خطر ابتلا به آرتروز شانه هستید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا از بروز بیماری جلوگیری کنید یا روند پیشروی و پیشرفت بیماری را کنترل کنید.