علت درد سیاتیک : چه کسانی بیشتر دچار گرفتگی عصب سیاتیک می‌شوند؟

درد سیاتیک که عموماً افراد بین ۳۰ تا ۵۰ سال به آن مبتلا می‌شوند، می‌تواند به دلایل متعددی بروز کند. بعضی از عارضه‌ها مانند خارهای استخوانی، آرتروز یا آسیب‌هایی که بر عصب سیاتیک تأثیر می‌گذارند می‌توانند منجر به درد سیاتیک شوند. بعضی از آسیب‌هایی که می‌توانند باعث بروز درد سیاتیک شوند عبارتند از فتق دیسک، سقوط یا زمین خوردن‌های شدید، برخوردهای ورزشی، یا هر چیزی که بتواند به مرور زمان و به واسطه‌ی استفاده بیش از حد، حرکات تکراری یا کلاً فرسودگی ناشی از کارهای روزمره رخ دهد. فیزیوتراپی می‌تواند به بهبود انواع بسیاری از کمردردها کمک کند. البته، اولین گام، تعیین علت درد است.

شناخت درد عصب سیاتیک

عصب سیاتیک مسیری طولانی را در بدن می‌پیماید. این عصب از پایین کمر شروع شده و با عبور از ناحیه باسن و ران‌ تا مچ پا ادامه می‌یابد.

ممکن است افراد مختلف درد سیاتیک را به شکل‌های متفاوتی تجربه کنند. این درد در اکثر موارد در یک پا احساس می‌شود، اما گاهی اوقات در هر دو پا بروز می‌کند. درد سیاتیک می‌تواند مداوم باشد یا مقطعی بوده و مکرراً بروز کند (بیاید و برود). این درد که می‌تواند به شکل یک درد سوزان یا تیر کشیدن احساس شود، ممکن است در جلو، پشت یا کناره‌های پا بروز کند. بعضی افراد حتی دچار بی‌حسی، مور مور شدن یا ضعف در پا یا مچ پا هم می‌شوند.

علت درد سیاتیک چیست؟

چندین ناهنجاری ستون فقرات وجود دارد که می‌توانند باعث فشرده شدن اعصاب ستون فقرات و عصب سیاتیک یا رادیکولوپاتی کمر شوند.

برآمدگی دیسک کمر یا فتق دیسک

برآمدگی دیسک تحت عنوان ناهنجاری دیسک «محصور» هم شناخته می‌شود، چراکه در این عارضه مرکز ژل مانند (نوکلئوس پالپوس) در درون دیواره بیرونی تایر مانند (فیبروز حلقوی) محصور باقی می‌ماند.

فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که ماده نوکلئوس از فیبروز حلقوی خارج شود، که به آن ناهنجاری دیسک «نامحصور» گفته می‌شود. چه برآمدگی رخ داده باشد و چه فتق، در هر دو صورت ماده دیسک به ریشه عصبی مجاور خود فشار آورده و با فشرده کردن بافت ظریف عصب باعث بروز درد سیاتیک می‌شود.

پیامدهای فتق دیسک بدتر است. در این عارضه، نه تنها فتق دیسک مستقیماً باعث فشرده شدن ریشه عصب به سطح استخوانی داخل کانال نخاعی می‌شود، بلکه خود ماده دیسک هم حاوی یک ماده محرک شیمیایی اسیدی (اسید هیالورونیک) است که باعث التهاب عصب می‌شود. در هر دو مورد، فشردگی و تحریک عصب باعث التهاب و درد، و اغلب منجر به، بی‌حسی، مور مور شدن و ضعف شدید عضله می‌شود.

تنگی کانال نخاعی

تنگی (استنوز) کانال نخاعی یک ناهنجاری فشردگی عصب است که اغلب افراد مسن به آن دچار می‌شوند. تنگی کانال نخاعی هم می‌تواند باعث پا دردی مشابه درد سیاتیک شود. درد این عارضه معمولاً موضعی بوده و اغلب فعالیت‌هایی مانند ایستادن یا راه رفتن باعث بروز آن می‌شود و نشستن آن را تسکین می‌دهد. ریشه‌های اعصاب ستون فقرات، از طریق معبرهایی به نام نورال فورامینا (سوراخ عصبی) که از استخوان و رباط تشکیل شده‌اند، از نخاع به بیرون ستون فقرات منشعب می‌شوند. در هر کدام از مهره‌های کمر، هم در طرف چپ و هم در طرف راست، یک فورامن (سوراخ) وجود دارد. ریشه‌های عصبی با عبور از این روزنه‌ها، از ستون فقرات خارج شده و به سایر بخش‌های بدن عصب‌دهی می‌کنند. به عارضه‌ای که در آن، باریک یا مسدود شدن این معبرها باعث فشرده شدن عصب‌ها می‌شود، تنگی فورامینال گفته می‌شود.

سرخوردگی مهره‌های کمر

سرخوردگی مهره‌ها یک ناهنجاری است که غالباً در پایین ستون فقرات رخ می‌دهد. در این عارضه، یک مهره، روی مهره مجاور خود، به جلو سر می‌خورد. هنگامی که یک مهره سرخورده و جابه‌جا می‌شود، ریشه عصب ستون فقرات فشرده می‌شود که این اغلب باعث بروز درد سیاتیک می‌شود. سرخوردن مهره می‌تواند یک عارضه رشدی بوده (در هنگام تولد وجود داشته و در طول کودکی توسعه یابد) یا از طریق تخریب تدریجی ستون فقرات، تروما یا فشار فیزیکی (مانند بلند کردن وزنه‌) بروز کند.

تروما

گاهی اوقات فشردگی مستقیم عصب، که به دلیل وارد آمدن نیروهای بیرونی به ریشه‌های عصبی ستون فقرات در نواحی کمری یا خاجی رخ می‌دهد، باعث درد سیاتیک می‌شود. تصادفات رانندگی، سقوط یا زمین خوردن، برخوردهای حین فوتبال و سایر ورزش‌ها نمونه‌هایی از حوادث منتهی به چنین وضعیتی هستند. خود برخورد می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی شود؛ گاهی اوقات هم تکه‌های شکسته استخوان عصب‌ها را فشرده می‌کنند.

سندرم پیریفورمیس

سندرم پیریفورمیس به درد ناشی از تحریک عصب سیاتیک توسط عضله پیریفورمیس گفته می‌شود. عضله پیریفورمیس که در قسمت پایین ستون فقرات قرار دارد، به استخوان‌های ران متصل شده و به چرخش مفاصل ران کمک می‌کند. عصب سیاتیک از زیر عضله پیریفورمیس عبور می‌کند.

سندرم پیریفورمیس زمانی بروز می‌کند که عضله پیریفورمیس دچار اسپاسم شده و این اسپاسم باعث فشرده شدن عصب سیاتیک می‌شود. از آنجا که عکس‌های رادیولوژی یا ام‌آرآی نمی‌توانند شواهد چندانی در ارتباط با وجود این سندرم ارائه دهند، تشخیص و درمان آن می‌تواند دشوار باشد.

تومورهای ستون فقرات

تومورهای ستون فقرات توده‌هایی غیرطبیعی هستند که می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. خوشبختانه، تومورهای ستون فقرات به ندرت ایجاد می‌شوند. با این حال، وقتی یک تومور در ناحیه پایین کمر رشد می‌کند، خطر بروز درد سیاتیک به دلیل فشرده شدن عصب‌ها نیز وجود خواهد داشت.

درمان درد سیاتیک

درمان خانگی درد عصب سیاتیک

خوشبختانه، در بسیاری از موارد، می‌توان درد سیاتیک را با درمان‌های محافظه‌کارانه بهبود داد. داروهای بدون نسخه، از جمله ایبوپروفن و سایر ضدالتهاب‌ها، می‌توانند التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهند. همچنین، سرما درمانی و گرما درمانی هر دو می‌توانند به بهبود این درد کمک کنند. می‌توان از یخ برای کاهش ورم و تسکین درد استفاده کرد؛ گرما هم برای تحریک جریان خون و شل کردن عضلات سفت مفید است. بعضی بیماران وقتی دچار درد شدید می‌شوند می‌خواهند فقط توی رختخواب دراز بکشند، که البته پزشکان این را توصیه نمی‌کنند. استراحت کردن برای چند روز خوب است، اما خوابیدن در رختخواب به مدت طولانی مشکل را بدتر می‌کند. در عین حال، باید توجه داشت که هر گاه درد سیاتیک قابلیت حرکت بیمار را به طور جدی مختل کند باید به پزشک مراجعه شود.

داروها و تزریقات

نیاز به مراجعه به پزشک برای درد سیاتیک، ضرورتاً به معنی نیاز به جراحی نیست. گاهی اوقات دوره کوتاهی از مصرف داروهای تجویزی قوی می‌تواند درد را کنترل کند. در برخی موارد، برای دردهای مداوم یا شدید از تزریق اپیدورال استروئیدها استفاده می‌شود. این تزریق‌ها التهاب را کاهش می‌دهند و می‌توانند باعث تسکین طولانی مدت درد شوند، که گاهی اوقات تا سال‌ها دوام دارد. پس از کنترل و بهبود نسبی درد می‌توان از سایر مدالیته‌های درمانی مانند فیزیوتراپی استفاده کرد. کشش و تقویت عضلات بنیادی و انجام یک سری تمرینات به خصوص می‌تواند به کاهش فشار وارده بر عصب سیاتیک کمک کند. در فیزیوتراپی به برخی تغییرات سبک زندگی که به کنترل درد کمک می‌کنند هم پرداخته خواهد شد.

فیزیوتراپی چگونه می‌تواند به کمر درد و درد سیاتیک کمک کند؟

در اینجا، اهداف تمامی برنامه‌های درمانی فیزیوتراپی عبارتند از کاهش درد، افزایش عملکرد و فراهم آوردن یک برنامه مراقبتی برای کمردرد و درد سیاتیک. عموماً، برنامه درمانی از دو بخش تشکیل شده است (تمرینات فعال و مدالیته‌های غیرفعال). برنامه تمرینی می‌تواند شامل تمرینات قدرتی، کششی و هوازی باشد. تمرینات عضلات بنیادی هم بخشی از یک برنامه درمانی خوب برای درد پایین کمر است. بسیار مهم است که این تمرینات به شکل صحیح و پیوسته انجام شوند. مدالیته‌های غیرفعال مورد استفاده در یک برنامه درمانی فیزیوتراپی تجویز شده برای درد کمر و سیاتیک معمولاً عبارتند از سرما و گرما درمانی، اولتراسوند و واحدهای تحريك الكتريكي از راه پوست (تی‌ان‌اس). از گرما و سرما درمانی برای کاهش اسپاسم عضلات، التهاب و درد استفاده می‌شود. در تکنیک اولتراسوند، از طریق امواج صوتی به عمق بافت‌های نرم گرما داده می‌شود. بنا به شواهد، این تکنیک علاوه بر کمک به کاهش درد، به بهبود هم سرعت می‌بخشد. یک واحد تی‌ان‌اس از تحریک الکتریکی برای خنثی کردن سیگنال‌های درد فرستاده شده از مغز استفاده می‌کند. در صورت موفقیت‌آمیز بودن تی‌ان‌اس، می‌توان از آن به صورت طولانی مدت استفاده کرد. روی هم رفته، تحقیقات ثابت کرده که فیزیوتراپی برای کسانی که از درد کمر یا سیاتیک رنج می‌برند مفید است. به علاوه، این روش درمان بی‌خطر است. فیزیوتراپیست‌ها، با همکاری بیماران، خانواده‌های ایشان و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی درد را کنترل کرده، و اغلب نیاز به داروهای مخدر را کاهش داده یا به کل از بین می‌برند. تحقیقات نشان داده که یک جلسه آموزشی ساده با یک فیزیوتراپیست می‌تواند منجر به بهبود عملکرد، بهبود دامنه حرکت و کاهش درد شود.

جراحی

در مواردی که درد عصب سیاتیک به درمان‌های فوق پاسخ‌ها نمی‌دهد یا علائم مرتباً بدتر می‌شوند، ممکن است پزشک جراحی را مد نظر قرار دهد. نوع جراحی، بیش از هر چیزی به علت درد بستگی دارد. اگر مشکل بیمار فتق دیسک باشد، می‌توان با استفاده از میکرودیسککتومی ماده دیسکی که به ریشه عصب فشار می‌آورد را خارج کرد. اگر درد ناشی از تنگی کانال نخاعی باشد، می‌توان با عملی به نام لامینکتومی بخشی از مهره را برداشت تا جای بیشتری برای عصب سیاتیک باز شود. گزینه جراحی عموماً بسیار موفقیت‌آمیز بوده و به عنوان یک عمل سرپایی کم‌تهاجمی انجام می‌گیرد. پزشکان خطرات احتمالی و مزایای انواع اعمال جراحی را برای بیماران شرح می‌دهند تا ایشان بتوانند آگاهانه تصمیم بگیرند. لازم به ذکر است که اگرچه معمولاً می‌توان، بدون هیچ مشکلی، به درد سیاتیک زمان داد تا خودبه‌خود بهبود یابد، اما در موارد کمی هم می‌بایست درد هر چه زودتر درمان شود. از دست رفتن کنترل ادرار یا مدفوع و همراه شدن درد با تب، نمونه‌هایی از علائم چنین مواردی هستند. اگر در هر زمانی پرسش یا دغدغه‌ای وجود داشت، بیماران می‌بایست آن را پزشکان خود در میان بگذارند و بدانند که ایشان برای کمک بیماران خود آماده‌اند. از آنجا که هر شخصی با دیگران تفاوت دارد، پزشکان توصیه می‌کنند تا افراد با اختصاص دادن زمانی برای مراجعه به مطب توصیه‌های متناسب با شرایط خاص خودشان را دریافت کنند.